اصول حسابداری مدیریت در تولید | دکتر کیوان بکرانی

یک شرکت تولیدی برای حساب کردن تمامی هزینه های تولید کالا و فروش محصولات به شاخه ای از علم حسابداری به نام حسابداری تولیدی نیاز دارد. در واقع حسابداری تولیدی در دنیای کسب و کار اهمیت زیادی داشته و لازم است که در بخش های مختلف صنعت از این دانش به درستی استفاده شود. 

صنعت تولید به طور مداوم در معرض تغییر و تحول قرار دارد و قوانین حاکم بر تولید محصولات دائما دچار دگرگونی می شوند و لازم است که شرکت های مختلف از این تغییرات آگاهی داشته و قوانین لازم را بر تولید محصولات خود اجرا کنند، در اینجاست که نقش حسابداری تولیدی پر رنگ تر شده و اهمیت می یابد

حسابداری تولیدی در زمینه های متعددی کاربرد دارد و از اصول ثابتی پیروی می کند که در این مقاله به بررسی اصول و مزایای کاربرد حسابداری تولیدی خواهیم پرداخت.

اهمیت حسابداری تولیدی

به منظور دستیابی به موفقیت در دنیای تجارت لازم است که تولیدکنندگان و توزیع کنندگان محصولات مختلف از پیش بینی های مالی یک حسابدار تولیدی بهره مند شوند. در واقع در حسابداری تولیدی با تهیه ی گزارش های مالی روند تولید مورد بررسی قرار گرفته و شما می توانید هزینه های جانبی را از تولید کم کرده و به سود بیشتری دست پیدا کنید. همچنین در حسابداری تولیدی فرد می تواند به بخش های تولیدی نظارت داشته و میزان تولید را کنترل کند و بودجه ی در دسترس را با کارایی بیشتری مدیریت نماید.

انواع هزینه های کالای تولیدی

یک شرکت برای حساب کردن تمام هزینه هایی که در هنگام تهیه یک محصول متحمل می شود ، نیاز به حسابداری تولیدی دارد. این هزینه ها شامل موارد متعددی می شود.

به طور کلی می توان گفت که اصلی ترین هزینه ها شامل موارد زیر می شود:

هزینه های مواد اولیه

هزینه های مواد اولیه که با عنوان هزینه های مواد خام نیز شناخته می شوند شامل کلیه ی هزینه هایی است که یک شرکت برای تولید محصول از آنها استفاده می کند. به طور مثال می توان بیان کرد که یک شرکت تولید کننده یاتومبیل به موادی مانند فولاد برای ساختن بدنه ی اتومبیل ، پارچه و یا چرم برای صندلی ها و مواد دیگر برای ساخت قطعات زیر کاپوت احتیاج دارد و هزینه ی تهیه ی این مواد موضوع مهمی برای شرکت است.

شرکت های موجود می توانند از روش هایی مانند پیگیری دائمی برای بررسی مواد اولیه ی ساخت محصول استفاده نمایند. به این صورت که یک تولید کننده می داند برای تهیه ی محصول مورد نظر به چه مواد خامی احتیاج دارد بنابراین ارزیابی های لازم را انجام داده و این مواد برای تولید تهیه می کند.

هزینه های کار در فرآیند تولید

هزینه ی پردازش توسط شرکت هایی استفاده می شود که چند محصول همگن تولید می کنند.در هر مرحله از فرایند تولید ، محصولاتی وجود دارند که هنوز در مرحله ی ساخت قرار دارند و در واقع ناقص هستند و به این موارد هزینه های فرایند تولید می گویند.

 برای توضیح بیشتر این مورد می توان خط تولید یک اتومبیل را در نظر گرفت که در آن قطعات اتومبیل ها هنوز به طورکامل تکمیل نشده است و حسابدار در پایان دوره ی کاری قرار دارد. در چنین مواقعی حسابدار تولیدی تنها هزینه ی محصولات تکمیل شده را در نظر می گیرد و هزینه دیگر محصولات ناقص را از هزینه های اولیه کم می کند.

هزینه ی کالاهای موجود

در این مورد هزینه های مورد نظر براساس کالاهایی که کاملا برای فروش به مشتریان آماده هستند اما فروخته نشده اند مورد بررسی قرار می گیرد و به عنوان هزینه ی کالاهای موجود شناخته می شود.

در مورد کالای موجود نکته ای وجود دارد که برای بسیاری از افراد گنگ است. این نکته این است که در صورتی که کالاهای تولید شده به محل فروش رسیدند چه کسی صاحب اصلی محصولات است؟ در واقع برای شفاف سازی این موضوعباید این نکته را در نظر بگیرید که کدام طرف هزینه های حمل و نقل و بارگیری محصولات را پرداخت می کند. هزینه های حمل و نقل از مبدا و به محل مقصد بررسی می شود و اینکه پرداخت این هزینه ها توسط کدام طرف صورت می گیرد ، صاحب اصلی موجودی کالا را مشخص خواهد کرد.

هزینه های سفارش کار

این نوع حسابداری برای شرکت هایی کاربرد دارد که انواع مختلفی از محصولات و یا دسته ی خاصی از کالاها را تولید می کنند. در واقع در این روش حسابداری تولیدی ، صاحبان مشاغل کوچک می توانند هزینه های مربوط به مواد اولیه و نیروی کار را ارزیابی کرده و سرمایه ی مورد نیاز را تعیین نمایند.

در این روش شرکت مورد نظر مشخص می کند که چند ساعت کار نیرو و یا چه مقدار از مواد اولیه برای ساخت محصول استفاده می شود. این ارقام را برای بخش های مختلف تولیدی در نظر گرفته شده و محاسبه ی  مجموع این ارقام می تواند هزینه ی کل کار را تعیین کند. همچنین هزینه های جانبی ، هزینه هایی که نمی توان از هزینه های تولید جدا در نظر گرفت را نیز به هزینه ی تولید محصولات اضافه می کنند.

هزینه های متغیر

به دلیل اینکه برخی از اصول حسابداری که در رابطه با هزینه های جانبی وجود دارد، وقتی شرکت ها کالای بیشتری نسبت به کالاهای فروخته شده تولید می کنند ، موجودی کالا افزایش یافته و درآمد شرکت نیز به طور مصنوعی افزایش می یابد.

هزینه ی متغیر روشی است که مدیران از آن برای حذف اثر درآمد خالص استفاده می کنند. در واقع در این روش مدیران هزینه های جانبی تولید یک محصول و یا کالا که با تغییر سطح تولید تغییر نمی کنند را در نظر گرفته و براساس آن سود را تعیین می کنند. این روش برای گزارش های مالی خارجی مناسب نیست اما می تواند برای تصمیم گیری های داخلی ارزشمند باشد.

وظایف حسابداری تولیدی

در حقیقت یک حسابدار تولیدی علاوه بر داشتن دانش اولیه در زمینه ی حسابداری و آشنایی با صنعت لازم است که وظایف متعددی را نیز به انجام برساند

   حسابداری محصولات تولیدی: در واقع یک حسابدار باید آمار و ارقام مربوط به تولید محصولات مختلف را تهیه کرده و براساس آمار موجود محاسبات لازم در زمینه ی تولید محصولات که شامل هزینه های تولید می شود را به انجام برساند

   مدیریت موجودی: منظور از مدیریت موجودی این است که یک حسابدار باید از تعداد کالاهای تولید شده ، تعداد کالای فروخته شده و تعداد کالاهای موجود در انبار آگاهی داشته و سیاست های لازم برای فروش و مدیریت آنها را تعیین نماید.

   ارزیابی خط های تولیدی داخلی: حسابدار تولیدی باید بخش های مختلف تولیدی در یک شرکت را در نظر گرفته و میزان تولید و بهره وری از هر خط تولیدی را ارزیابی نماید و در صورتی که لازم باشد باید میزان تولید برخی از بخش ها کاهش یافته و یا در بخش های دیگری با توجه به آمار فروش و تقاضا ، تولید بیشتر صورت گیرد.

   کنترل و تجزیه و تحلیل تولید : حسابدار تولیدی باید با توجه به سیاست های موجود در بازار و تقاضا برای خرید کالا میزان تولید را کنترل کرده و با تجزیه و تحلیل داده های موجود پیشنهاداتی به مسئولان شرکت ارائه دهد تا در نهایت سود شرکت از فروش کالاها افزایش پیدا کند.

   پیش بینی بودجه: یکی از مهم ترین وظایف یک حسابدار تولیدی آن است که با توجه به هزینه های لازم برای تولید یک محصول مانند هزینه های مواد اولیه ، هزینه های نیروی کار و هزینه های بازاریابی و دیگر موارد ، بودجه ی و سرمایه ی لازم برای هر بخش را تعیین نماید. پیش بینی بودجه می تواند مربوط به یک سال کاری و یا دوره ی شش ماهه و یا در دوره ی کوتاه تر معین گردد.

   پردازش حقوق و دستمزد: از دیگر وظایف یک حسابدار تولیدی می تواند تعیین حقوق کارگران و یا کارگران یک شرکت باشد. در واقع این فرد با نظر گرفتن فاکتور های مختلف مانند ساعت کاری ، سختی های کار و موارد دیگر ، دستمزد کارگران را مشخص نموده و آنها را در سود نهایی شرکت نیز سهیم می کند.

   استراتژی برنامه ریزی های مالیاتی: همانطور که میدانید قوانین مربوط به مالیات دائما در حال تغییر هستند و با گذشت زمان بند های جدیدی به آنها اضافه می شود. یک حسابدار تولیدی از قوانین مالیاتی آگاهی داشته و پرداخت های مالیاتی شرکت را محاسبه می کند. همچنین این فرد باید در نظر داشته باشد که مبالغ مربوط به مالیات در موعد مقرر پرداخت شوند چرا که در غیر اینصورت ممکن است که جریمه های مالی هنگفتی برای شرکت به دنبال داشته باشد.

   تعیین سیاست های تولید شرکت: یک حسابدار حرفه ای در زمینه ی تولید باید از اوضاع اقتصادی و شرایط حاکم بر بازار آگاهی داشته و بر اساس این اطلاعات توصیه هایی برای دستیابی به درآمد بیشتر را به مسئولان شرکت ارائه دهد.

   خدمات ارتباط با مشتری: یکی از اساسی ترین وظایف حسابدار تولیدی این است که مشتریان را برای ادامه ی همکاری با شرکت تشویق نموده و آنها را برای سفارش بیشتر از محصولات شرکت ترغیب نماید. در واقع بسیاری از مشتریان به توصیه های یک حسابدار حرفه ای اطمینان داشته و از پیشنهادات او استقبال می کنند.

اصول مهم در حسابداری تولیدی

به طور کلی اصول حسابداری تولیدی در ۵ بخش اصلی وجود دارد که به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

۱-      اصل درآمد: در واقع اصل درآمد و یا اصل تشخیص درامد زمانی ثبت می شود که فروش نهایی محصول صورت گرفته است. در واقع این اصل بیان می دارد که درآمد اصلی زمانی حاصل می شود که مشتری کالای مورد نظر را خریداری کرده و یا از خدمات در نظر گرفته شده استفاده نموده است.

۲-      اصل هزینه: این اصل زمانی بررسی می شود که حسابدار بتواند هزینه های مربوط به تولید یک محصول و یا ارائه ی خدمات را ثبت و گزارش نماید. اصل هزینه زمانی اتفاق می افتد که قراردادی مبنی بر فروش یک کالا بین دو شرکت و یا افراد خریدار منعقد می شود. این امر بدین معنی است که هزینه ها در هنگام دریافت کالا یا خدمات پرداخت می شود.

۳-      اصل تطبیق: اصل تطبیق هزینه های تولید و درآمد را با هم مطابقت داده و هزینه های کلی و سود حاصله را تعیین می کند. در این اصل حسابدار تولیدی با تعیین سود و ضرر شرکت مسئولان را در جریان روند شرکت قرار داده و آنها تصمیمات لازم در جهت منافع شرکت را اخذ می کنند.

۴-      اصل عینیت: اصل عینیت بیان می کند که یک حسابدار تولیدی باید از داده های واقعی و قابل اثبات در گزارش ها و صورتحساب ها استفاده کرده و هرگز اندازه گیری های ذهنی را نباید در صورتحساب ها به کار ببرد.

۵-      اصل ارزش گذاری: در این اصل حسابدار باید با توجه به رقابت های موجود در بازار و هزینه های تولید یک محصول و ارزش آن ، قیمت یک کالا را تعیین کرده به نحوی که شرکت مورد نظر متحمل ضرر نشده و سود لازم را کسب نماید. در ضمن این اصل به منظور تسلط یافتن به بازار نیز نقش مهمی داشته و در صورتی که این اصل به درستی اجرا شود می تواند رقبای شما را از میدان به در کند.

خصوصیات اخلاقی یک حسابدار تولیدی

یک حسابدار تولیدی فردی است که به منظور تهیه ی گزارش های لازم دقت زیادی را به کار می برد. همچنین این فرد باید کاملا صادق بوده و مشکلات موجود در شرکت را برای مدیران روشن سازد. در ضمن امانتداری نیز یکی از مهم ترین خصوصیات یک حسابدار است به طوری که آمار و اطلاعات مربوط به تولید محصولات و یا تعداد محصولات موجود در انبار باید نزد او محفوظ بماند و این اطلاعات را به شخص دیگری انتقال نیابد. ثبات در کار و یادگیری مداوم نیز از دیگر ویژگی های یک حسابدار تولیدی است.

صاحبان مشاغل کوچک هنگام انتخاب سیستم های حسابداری تولیدی گزینه های زیادی دارند. در حالی که برخی سیستم ها برای حسابداری داخلی مناسب اند برخی دیگر برای گزارش گیری های مالی خارجی مناسب هستند و ارزیابی های لازم را انجام می دهند. با دانستن نحوه ی عملکرد این سیستم های حسابداری و آشنایی با مزایا و معایب آنها می توانید معقول ترین سیستم حسابداری را انتخاب نموده و در صنعت خود به کار ببرید.