ارتباط شرکت های سهامی با بازار سرمایه
اشخاص بسیاری در بازار سرمایه گذاری می نما یند. بازار سرمایه اهمیت به سزایی در هر اقتصاد دارد. چنین بازاری، مکانی است که قیمت های انواع اوراق بهادار در آن تعین می شوند تا به عنوان سیگنال های اطلاعاتی برای تخصیص بهینه ی منابع مالی بستر سازی نمایند. ارتباط نزدیکی بین شرکت های سهامی و بازار سرمایه وجود دارد. با توجه به اینکه عملکرد شرکت های سهامی در قیمت های سهام در بازار سرمایه نظیر بورس اورق بهادار متجلی می شود، لذا، بازار سرمایه می تواند برای تخصیص بهینه ی منابع و به تبع آن افزایش رفاه اقتصادی درسطح کلان بسترسازی نماید. چنانچه یک شرکت سهامی عملکرد بهینه داشته باشد، قیمت سهام آن افزایش می یابد و در صورتی که عملکرد آن نامطلوب باشد، قیمت سهامش کاهش می یابد. بنابراین، شرکت سهامی با عملکرد بهینه، هنگام افزایش سرمایه با قیمت سهام بالاتر، وبا صدور تعداد سهام کمتر می تواند سرمایه ی مور نیاز خود را تامین کند. البته این موضوع در خصوص کشورهای پیشرفته صادق است، به دلیل انکه در اینگونه کشورها افزایش سرمایه در شرکت های سهامی به قیمت بازار یا نزدیک به آن صورت می پذیرد. درصورتی که این امر، در ایران مصداق ندارد، به خاطر انکه افزایش سرمایه ی شرکت های سهامی در ایران بر اساس مبلغ اسمی انجام می شود. با مقایسه ی این دو سیاست، می توان نتیجه گرفت که در کشورهای پیشرفته تفاوت قیمت فروش و مبلغ اسمی جذب شرکت سهامی می شود، در حالی که در ایران این تفاوت به سهامداران تعلق می گیرد.
شرکت سهامی
بر طبق ماده ی 1 لایحه ی اصلاحی قسمتی از قانون تجارت (ل.ا.ق.ت) مصوب 24/12/1347 شرکت سهامی به قرار زیر تعریف شده است :
شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام، محدود به مبلغ اسمی سهام انها است.
انواع شرکت سهامی
بر طبق ماده ی 4 نیز انواع شرکت های سهامی به قرار زیر تعین شده اند:
1 – شرکت سهامی عام، شرکتی است که موسسین آن قسمتی ازسرمایه ی شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند.
2 – شرکت سهامی خاص، شرکتی است که تمام سرمایه ی آن در موقع تاسیس منحصرا توسط موسسین تامین می شود.
ارکان شرکت سهامی
1 – مجامع عمومی – 2- هیات مدیره -3-بازرسان
مجامع عمومی
مجامع عمومی از اجتماع صاحبان سهام تشکیل می شود. بر طبق ماده ی 73 قانون تجارت (ت.ا.ق.ت) مجامع عمومی به ترتیب عبارتند از :
1 – مجمع عمومی موسس، -2- مجمع عمومی عادی، و – 3 – مجمع عمومی فوق العاده.
بر طبق ماده ی 73 نیز وظا ئف مجمع عمومی موسس به قرار زیر است:
1 – رسیدگی به گزارش موسسین و تصویب آن وهمچنین احراز پذیره نویسی کلیه ی سهام شرکت و تادیه ی مبالغ لازم.
2 – تصویب طرح اساسنامه شرکت و در صورت لزوم اصلاح ان.
3 – انتخاب اولین مدیران وبازرس یا بازرسان شرکت.
4 – تعین روزنامه ی کثیر الانتشاری که هر گونه دعوت و اطلاعیه ی بعدی برای سهامداران تا تشکیل اولین مجتمع عمومی عادی در آن منتشر خواهد شد.
در خصوص مجمع عمومی عادی نیز ماده ی 89 بیان می دارد که این مجمع باید سالی یک بار در موقعی که در اساسنامه پیش بینی شده است برای رسیدگی به تراز نامه و حساب سود و زیان سال مالی قبل و صورت دارایی و مطالبات و دیون شرکت و صورتحساب دوره ی عملکرد سالانه ی شرکت و رسیدگی به گزارش مدیران و بازرس یا بازرسان و سایر امور مربوط به حسابهای سال مالی تشکیل شود و ماده ی 90 نیز بیان می دارد که تقسیم سود واندوخته بین صاحبان سهام فقط پس از تصویب مجمع عمومی جایز خواهد بودودر صورت وجود منافع، تقسیم ده در صد از سود ویژهی سالانه بین صاحبان سهام الزامی است.
در ارتباط با مجمع عمومی فوق العاده نیز بررسی سایر مواد این قانون نشان می دهد که تغییرات در اساسنامه، افزایش یا کاهش سرمایه و نظایر آن از وظائف مجمع عمومی فوق العاده است و نهایتا انکه در ماده ی 86 همین قانون بیان شده که مجمع عمومی عادی می تواند نسبت به کلیه امور شرکت به جز آنچه در صلاحیت مجمع عمومی موسس و فوق العاده است تصمیم بگیرد.
هیات مدیره
ماده ی 107 قانون تجارت ( ل.ا.ق.ت ) بیان می دارد، شرکت سهامی به وسیله هیات مدیره ای که از بین صاحبان سهام انتخاب شده وکلا یا بعضا قابل عزل می باشند اداره خواهد شد. عده ای اعضای هیات مدیره در شرکت های سهامی عمومی نباید از پنج نفر کمتر باشد. در ماده ی 119 این قانون مشخص شده که هیات مدیره در اولین جلسه ی خود از بین اعضای هیات. یک رئیس و یک نائب رئیس که باید شخص حقیقی باشند برای هیات مدیره انتخاب می نمایند. ماده ی 124 این قانون نیز مشخص نموده است که هیات مدیره باید یک نفر شخص حقیقی را به مدیریت عامل شرکت بر گزیند.
بازرسان
برطبق ماده ی 144 قانون تجارت (ت.ا.ق.ت) مجمع عمومی عادی در هر سال یک یا چند بازرس انتخاب می کند تا بر طبق این قانون به وظائف خود عمل کنند. ماده ی 146 این قانون نیز تصریح شده است که مجمع عمومی عادی باید یک یا چند بازرس علی البدل تیز انتخاب کند تا در صورت معذوریت یا فوت یا استعفا یا سلب شرایط یا عدم قبول سمت توسط بازرس یا بازرسان اصلی جهت انجام وظائف بازرسی دعوت شوند. مهمترین وظائف بازرس یا بازرسان بر طبق قانون تجارت، اظهار نظر در خصوص صحت و درستی صورت دارایی و صورتحساب دوره ی عملکرد و حساب سود و زیان و ترازنامه ای که مدیران برای تسلیم به مجمع عمومی تهیه می کنند و همچنین درباره ی صحت مطالب و اطلاعاتی که مدیران در اختیار مجامع عمومی گذاشته اند، است.
ماهیت شرکت سهامی
از نظرگاه حسابداری، یک شرکت سهامی، شخصیت قانونی دارای وجودی مجزااز مالکانش قلمداد می گردد و از نظر گاه قانون، شرکت سهامی یک شخصیت مجازی دارای بسیاری از حقوق و مسئولیت های یک شخص حقیقی تلقی می شود. در همین راستا، به عنوان شخصیت قانونی مجزا، ممکن است اموال رابه نام خودش مالک باشد. بنابراین، دارایی های شرکت سهامی به جای انکه به مالکانش تعلق داشته باشد به خود آن تعلق دارد. برای بیان برجستگی های شرکت سهامی در مقایسه با شرکت تضامنی و واحد تجاری تک مالکی، ویژگی های انواع واحد های تجاری در جدول زیر ارائه شده اند:
مزایای شرکت سهامی
1 – مسئولیت محدود سهامداران – مسئولیت سهامداران در شرکت سهامی محدود به مبلغ اسمی سهام است، مشروط بر انکه سهام توسط خریدار اولیه با کسر خریداری نشده باشد، در صورت خرید سهام با کسر، یک بدهی بالقوه (احتمالی) برای صاحبان سهام ایجاد می شود.
2 – تسهیل تشکیل سرمایه های عمده – ازانجا که افراد مختلف می توانند در شرکت های سهامی سرمایه گذاری نمایند، لذا اینگونه شرکت ها، به سهولت می توانند سرمایه های زیادی را تامین کنند ( به ویژه در شرکت های سهامی عام ).
3 – موجودیت مستمر- شرکت سهامی بدونه توجه به انکه پدید اورندگان اولیه انها، وجود دارند یا خیر به فعالیت خود ادامه می دهند، به بیان دیگر، عمر سرکت سهامی محدود به عمر موسسان انها نمی باشد.
4 – مدیریت تخصصی وکارامد – ازانجا که که سهامداران شرکت سهامی متعدد می باشند، لذا، تقسیم پستهای کلیدی مدیریت بین انها امکان پذیر نیست. لذا مدیریت اینگونه شرکت ها به افراد متخصص و کاردان سپرده می شود.
5 – معافیت مالیاتی – در برخی از کشور ها مزایای مالیاتی متفاوتی برای شرکت های سهامی در نظر گرفته می شود، به عنوان نمونه، در ایران، شرکت های سهامی عام ، در صورتی که در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شوند از پرداخت ده درصد مالیات بر درامد شرکت ها معاف می باشند.
حقوق سهامداران در شرکت سهامی
به طور کلی حقوق سهامداران شامل -5- حق اساسی است:
1 – حق رای – سهامداران از طریق مشارکت در مجامع عمومی و اعمال حق رای در تصمیم گیری های کلیدی شرکت سهامی مشارکت می کنند.
2 – حق دریافت سود – سهامداران پس از انکه مجمع عمومی عادی توزیع سود سهام را تصویب نماید، محق به دریافت آن خواهند بود.
3 – حق دریافت دارایی ها – هنگامی که بنا به دلایل مختلف شرکت سهامی منحل شود، در جریانه تسویه، سهامداران محق به دریافت دارایی ها خواهند بود.
4 – حق نگهداشت نسبت مالکیت – سهامداران فعلی هنگام افزایش سرمایه،محقق به مشارکت در آن خواهند بود، که این امر از طریق تقدم خرید تبلور می یابد.
5 – حق حفظ یا فروش سهام – سهامداران برای ورود به شرکت سهامی یا خروج از آن نیازی به جلب موافقت سایرسهامداران ندارند. این حق از طریق خرید وفروش سهام در بازارهای ثانویه، نظیر بورس اوراق بهادار قابل اعمال است.
