تنخواه گردان حسابداری و انواع آن

تعریف تنخواه گردان
دراکثر شرکت ها و موسسات نیاز وافری به تهیه ی مواد مصرفی و کالاها و هم چنین پرداخت هزینه ها ی جزئی وجود دارد و برای این پرداخت ها وجوهی پیش بینی شده است. به این وجوه تنخواه گردان یا تنخواه گفته می شود. درهرشرکت این وجوه به صورت نقد یا موجود درحساب بانکی دراختیار اشخاص خاصی قرار داده می شود.
مبلغ تنخواه گردان با هزینه های جزئی و پرداخت های شرکت متناسب است.
این حساب دارای ماهیتی بدهکاراست و ثبت آن از طریق بدهکار کردن حساب تنخواه گردان و بستانکار کردن وجه نقد یا بانک انجام می شود.

تنخواه دار کیست؟
در هر شرکت مبلغ تنخواه گردان دراختیارشخص یا اشخاص خاصی قرار می گیرد و پرداخت هزینه های جزئی شرکت از محل تنخواه برعهده آن شخص می باشد. به این شخص تنخواه دار یا مسئول تنخواه می گویند. از تنخواه دار در همان ابتدای کار تضمین لازم دریافت می شود. این فرد میتواند رئیس حسابداری، حسابداریا تدارکات باشد. تنخواه دار باید از هر گونه سوء استفاده از وجوه پرهیز کند چرا که این کار خلاف رفتار حرفه ای یک حسابدار می باشد.

هدف از ایجاد تنخواه گردان چیست ؟
1: تسهیل و سرعت بخشیدن به فرایند پرداخت
در بعضی موارد پرداخت ها جنبه ی ضروری دارند يا گاهی دسترسی به امکانات بانکی امکان پذیر نیست. در این حالت برای پرداخت های غالب و عمده از تنخواه گردان استفاده می شود که موجب سهولت و تسریع در امر پرداخت می گردد.
2: کاهش حجم عملیات پرداختهای نقد و بانک
چنانچه پرداخت های دسته ی اول از طریق بانک ویا صندوق انجام شود، با توجه به تعداد پرداخت ها و طی مراحل پرداخت، این امر موجب کاهش سرعت در پرداخت و در نهایت باعث افزایش حجم عملیات حسابداری می شود. در چنین حالتی استفاده از تنخواه به جای بانک یا صندوق باعث کاهش حجم عملیات می گردد.
3: افزایش میزان کنترل وجوه نقد :
با توجه به دو حالت قبل می توان نتیجه گرفت که برای پرداخت های جزئی و هزینه ها استفاده از روش تنخواه باعث افزایش میزان کنترل وجه نقد می شود.

وظایف و مسئولیت های تنخواه بر اساس نیاز مدیریت و سیاست های داخلی:
حالت الف: تنخواه دار هزینه ها و خرید های مربوط را خود انجام می دهد در این حالت برای پرداخت های انجام شده برگ پرداخت خاصی وجود ندارد و فاکتورها و اسناد هزینه یا خرید برای تهیه ی صورت خلاصه های پرداخت های تنخواه گردان مورد استفاده قرار می گیرد.
حالت ب: تنخواه دار فقط پرداخت کننده می باشد و انجام دادن هزینه و یا خرید در محدوده مسئولیت های تنخواه دار نمی باشد. در این حالت برای همه ی پرداخت ها برگ پرداخت صادرمی شود و صورت خلاصه پرداخت های تنخواه براین مبنا تهیه می گردد. مانند تنخواه گردان موجود در اداره حسابداری.

انواع تنخواه گردان

تنخواه گردان خزانه: ماده 24 قانون محاسبات عمومی وجوهی که در ابتدای سال مالی برای انجام هزینه های لازم وضروری دستگاه های اجرایی کشور مورد نیاز است به وسیله ی بانک مرکزی از محل اعتبارات مصوب در اختیار خزانه داری کل قرار می گیرد که در پایان سال باید پرداخت شود.
تنخواه گردان استان: ماده 2۵ قانون محاسبات عمومی.
وجوهی که خزانه داری کل ازمحل تنخواه خزانه درابتدا هر سال مالی به حساب خزانه ی معین استان پرداخت می کند. این مبالغ جهت نیازهای ضروری استان ها پرداخت می شود.
ماده 26 قانون محاسبات عمومی: تنخواه ‌گردان حسابداری وجوهی که به وسیله ی خزانه ی معین استان از محل تنخواه گردان استان برای پرداخت کردن هزینه های ضروری دستگاه های اجرایی استان به شکل غیر قطعی در وجه ذیحساب دستگاه های اجرایی پرداخت می شود.
تنخواه گردان پرداخت: ماده 2۷ قانون محاسبات عمومی وجوهی است که از محل تنخواه حسابداری برای انجام هزینه های ضروری توسط ذیحساب دستگاه اجرایی در اختیار عامل ذیحساب یا کار پرداز قرار می گیرد و در پایان سال مالی باید مانده ی آن تصویه شود.

رسیدگی به اسناد تنخواه گردان
اسناد قابل پرداخت از طریق تنخواه طی مراحل زیر پرداخت می شود :
قبل از پرداخت:
در حالتی که تنخواه گردان خود انجام دهنده هزینه است. رسیدگی فقط به شکل آگاهی دادن به مسئول مالی از ماهیت پرداخت انجام می شود.
ودرحالتی که فقط پرداخت کننده باشد، رسیدگی های لازم برطبق ضوابطی که در امور مالی موجود است اعمال می گردد. سپس بعد از اینکه صحت آنها تایید شد اقدام به پرداخت می شود.
بعد از پرداخت:
اسنادی که از طریق تنخواه گردان پرداخت می شود به همراه صورت خلاصه مربوط، به امور مالی ارسال می شود. امور مالی برطبق ضوابطی که تعیین شده بررسی های لازم را انجام داده و بعد از تأیید اسناد، مراحل تأمین تنخواه گردان انجام می شود.

اسناد مربوطه
برگ پرداخت تنخواه
مجوز ایجاد تنخواه
فهرست صورت هزینه های تنخواه
دربرخی ازشرکت ها حساب تنخواه درپایان دوره مالی ازطریق تسویه حساب با مسئول تنخواه درمقابل حساب بانک یا صندوق بسته می شود. گاهی نیز امکان دارد مانده تنخواه گردان از یک دوره به دوره بعدی انتقال یابد.

روشهای ثبت تنخواه گردان
در ایران برای ثبت تنخواه گردان از دو روش استفاده می شود که در ذیل به شرح آنها می پردازیم :

روش تنخواه گردان ثابت
برطبق این روش در اولین پرداخت وجه به حساب تنخواه ثبت بدهی آن زده می شود و حساب تنخواه بدهکارمی گردد. در پایان دوره معین ثبت معکوس آن انجام می شود وبه همراه آن ثبت سند هزینه ها زده می شود.
در روش ثابت به این علت که مبلغ وجه برای مدت زمان خاصی نزد تنخواه گردان باقی می ماند و پس از آن صورت هزینه ها ارسال می گردد و همچنین با توجه به آیین نامه تحریر دفاتر از نظر مالیاتی چندان مورد استفاده ی موسسات قرار نمی گیرد.
روش تنخواه گردان متغیر :
در روش متغیر بر خلاف روش ثابت به محض اینکه اسناد هزینه ارائه شد ثبت بستانکاری تنخواه زده میشود و برای هزینه های آتی آن شارژ مجدد صورت می گیرد.