پیاده سازی نظام راهبری شرکت ها (حاکمیت شرکتی)

بررسی مشکلات و شرایط ناکامی ناشی از فقدان اثر بخشی مدیریتی و راهبری در برخی شرکت‌های بزرگ در اواخر قرن بیستم، لزوم ایجاد تغییرات ساختاری در نظارت و کنترل شرکت‌ها را مطرح کرد. اهمیت تاثیر پیاده‌سازی یک نظام راهبری در شرکت‌ها برای مقابله با فقدان سیستم نظارت بر مدیریت، عملکرد ناقص در قبال سهامداران و ذی‌نفعان و متوقف کردن چرخه نامحدودی از اختیارات برای مدیران اجرایی، باعث شد که پیاده‌سازی حاکمیت شرکتی در دستور کار بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی قرار گیرد.

حاکمیت شرکتی با فلسفه هدایت و حفظ تعادل در عملکرد سازمان‌ها با ماهیت اقتصادی، به بهبود ساختارها، فرآیندها و سیستم‌های جاری در آن مجموعه منجر می‌شود. حاکمیت شرکتی با ماهیتی هدایتی، نظارتی و کنترلی در تصمیم‌سازی و اجرا، نقشی ارزش‌آفرین برای تمام ذی‌نفعان را عهده‌دار است. اما این همگرایی در سه ضلع مثلث شرکت، ذی‌نفعان و جامعه تنها با برقراری اهرم تعادلی در عملکرد درون‌سازمانی و برون‌سازمانی محقق می‌شود. نظارت دقیق بر عملکرد، همراه با تفکیک مدیریت واحدهای اقتصادی از مالکیت آنها در نهایت به حفظ حقوق سرمایه‌گذاران و ذی‌نفعان منجر خواهد شد، چرا که موضوعاتی همچون بی‌طرفی، شفافیت، پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری از اصول و مبانی راهبری شرکتی در همکاری و توسعه اقتصادی ارزش‌زا است. خوشبختانه امروز این مفهوم فراتر از ارائه این پارامترها تنها در حوزه سهامداران و صاحبان شرکت‌ها است. گسترش حضور و زمینه‌های فعالیت سازمان‌ها تاثیرات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی آنها را هم به‌طور معناداری در جامعه افزایش داده است و آنها را در ارتباط تنگاتنگ با کسانی قرار داده که به جای تنها سهام آن شرکت، به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از منافع آن سازمان بهره‌مند می‌شوند و این ارتباط وسیع براساس قوانین و مقررات با هر یک از این ذی‌نفعان ارزشی خاص را برای سازمان می‌آفریند. تاثیرات حاکمیت شرکتی در حوزه اعتمادسازی بین شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران از طریق پاسخگویی به موقع و شفاف اهمیت بسیار زیادی دارد، چرا که همواره جلب اعتماد نخستین گام برای جذب بازار سرمایه بوده است. سرمایه‌گذاران باید این اطمینان را داشته باشند که شرکت‌ها تا چه میزان توانایی پاسخگویی در قبال عملکردها و اتخاذ استراتژی‌های خود را دارند. خلق ارزش و استفاده موثر از منابع نیز به معنای فرصت‌سازی برای تبدیل ورودی‌های سازمان به خروجی‌های ارزشمند با هدف کاهش هزینه‌ها و افزایش ارزش‌ها است.

خلق فرآیندهای ارزش‌آفرین در کنار حذف رویه‌های فاقد ارزش از دیگر تاثیرات استقرار حاکمیت شرکتی است که با توجه به قابلیت‌ها و توانایی‌های موجود، رسیدن به سطح قابل قبولی از اثربخشی مورد انتظار ذی‌نفعان را در پی خواهد داشت. صورت‌های مالی یکی از منابع اطلاعات مفید برای تصمیم‌گیری استفاده‌کنندگان آن است. گزارش‌دهی شفاف و به موقع عامل مهمی در ارزشمند شدن اقتصادی این گزارش‌ها به‌عنوان بخش دیگری از تاثیرات حاکمیت شرکتی است. سلامت مالی شرکت‌ها در گرو شفافیت، ثبات رویه و کاهش عدم تقارن در صورت‌های مالی به‌منظور دست یافتن به انضباط موثر به‌عنوان مبنایی در تصمیم‌گیری صاحبان سرمایه و ذی‌نفعان است. انصاف و برقراری عدالت در قبال تمام ذی‌نفعان از دیگر اصول تاثیرگذار بر راهبری شرکت‌ها است. مسلما پس از شناخت گروه‌های ذی‌نفع و درک نیازهای آنها باید در قبال نیازها و انتظارات همه آنها مسوولیت‌پذیر بود. کاملا قابل درک است که تضاد و دوگانگی در ارزش‌ها و نیازهای ذی‌نفعان وجود داشته باشد اما توجه به پتانسیل تاثیرگذاری آنها بر اقدامات و اهداف سازمان مبنایی در تحلیل علایق و منافع آنها، عامل برقراری تعادل در ایفای تعهدات خواهد بود.

اما مسوولیت اجتماعی و ایفای نقش در این حوزه هرگز در تضاد با منافع سهامداران نخواهد بود اگر درک درستی از آن داشته باشیم. این بخش از تاثیرات موثر بر حاکمیت شرکتی در ارتباط با محیط اجتماعی و فراتر از قلمروهای اقتصادی است. امروزه کسب‌وکار مجموعه‌ای از مسوولیت‌ها در قبال جامعه و چالش‌های رفتاری در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و زیست محیطی، حقوقی و… است. این مسیرها سازمان را از طریق ایفای تعهدات اجتماعی، الزامات اخلاقی و شئون اجتماعی به سازمانی قابل احترام و معتمد در حفاظت از منافع جامعه سوق می‌دهد. این مفاهیم بخشی از تاثیرات استقرار و تقویت سیستم‌های مبتنی بر اعمال حاکمیت شرکتی است. باید توجه داشت استقرار این نظام با آگاهی روزافزون ذی‌نفعان نسبت به حقوق و نیازهای خود، طبق معیارهای نوین نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و ترویج همه‌جانبه آن در دستیابی به اهداف مورد نظر آن است.